Dünya ‘açlık kasırgasıyla’ karşı karşıya

AKRAM BELKAÏD

Ukrayna savaşı dünyada büyük bir gıda krizine mi yol açacak? Göstergeler durumun vahametini gözler önüne serdiğinden, 24 Şubat’ta Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin başlarından beri bu soru akıllarda yer ediyor. Nisan ayında Amerika Birleşik Devletleri’nde tahıl anlaşmaları pazarında en büyük referanslardan biri olan Chicago Ticaret Borsası’nda yumuşak buğday fiyatları ton başına 275 Avro’dan 400 Avro’ya yükselerek sembolik eşiği geçmiş oldu. Tahıl ürünlerinin işlem gördüğü tüm vadeli işlem piyasalarında fiyat dalgalanma endeksleri tüm zamanların en yüksek seviyesinde. Fiyatlar aynı seansta Kiev ve Moskova arasındaki müzakerelerden gelen haberlere göre de dalgalanıyor. Daha genel olarak bakıldığında ise Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü’ne (FAO) göre yiyecek fiyat endeksleri, bitkisel yağlar ve tahılda görülen enflasyon sebebiyle örgütün kuruluşu olan 1990’dan beri görülen en yüksek seviyede. (1) Fiyatlardaki bu patlamanın sebeplerini anlayabilmek için ekmek ve makarna gibi antik çağlardan beri neredeyse tüm insanlık tarafından farklı temel gıdaların yapımında kullanılan buğdayın temel özelliklerini incelemek gerekiyor.

2000 yılında üretilen 600 milyon tona karşılık son yıllarda gezegenimiz 780 ila 800 milyon ton buğday üretiyor. (2) Halen çok sayıda üretici var ancak bunlardan çok azı üretim fazlası miktarlarını kendi tüketimini karşılayamayan ülkelere ihraç ederek artan tüketim arzını destekleyebilir konumda. Dünyada buğday ticareti, kuraklık, sel gibi hasadın az ya da düşük kalitede olmasına sebep olan iklimsel faktörler de hesaba katıldığında, yılda ortalama 200 ila 230 milyon tona ulaşıyor. Bu toplamın üçte birinin Ukrayna ve Rusya’dan karşılandığı düşünüldüğünde ithalatçıların yaşadığı gerginliği anlamak pek de zor değil. Çatışmanın başlarından beri 6 milyon ton Ukrayna buğdayı, Mıkolayiv, Odesa ve Mariupol limanlarında oldukları yerde çürüme riskine rağmen bloke olmuş durumda. Dünyanın en büyük 5. ihracatçısı konumunda olan Kiev için çatışmanın merkezi olan Karadeniz yoluyla bu kargoyu dağıtmak imkânsız halde. Üstelik gemilerin yük boşaltmasına imkân sağlayacak herhangi bir durulma ya da ateşkes halinde de yüzde 20’den yüzde 30’a çıkan sigorta primlerinin faturası alıcıya kesilecek.