Nükleer enerji dünyasının iki sahibi: Moskova ve Pekin

TEVA MEYER / Gazeteci

24 Mart 2022, saat 22.44. Moskova-Domodedovo’dan kalkan İlyuşin II-76 tipi bir nakliye uçağı, iki buçuk saatlik uçuşunun ardından Çekya’nın Brno-Turany Havalimanı’na iniyor. Uçak, Ukrayna’nın işgalinin ardından Brüksel’in 27 Şubat’ta duyurduğu yasaktan bu yana Avrupa Birliği hava sahasına girişine izin verilen nadir Rus diplomatik veya insani yardım uçaklarından biri. Uçağın kargosu, Rus atom devi Rosatom’un bir yan kuruluşu olan TVEL’in Moskova’nın doğusundaki Elektrostal santralinde üretilen nükleer yakıt. Kamyonlar, kargoyu 50 kilometre uzaklıktaki Dukovany nükleer enerji tesisine taşımak üzere bekliyor. Avrupa ülkeleri Rusya’dan gelen yakıtlara ambargo uygulamayı değerlendirse de benzer uçaklar 31 Mart’ta Brno’ya ve 7 Nisan’da Budapeşte’ye de iniş yaptı.

Nükleer enerji endüstrisi, uzun bir süre jeopolitik gerilimlere karşı dirençli olduğunu iddia etti. Hiç değilse, nükleer taraftarları silahlanma riski haricinde bu pozisyonu savundu. 1973 petrol krizinden çok önce, Avrupa Atom Enerjisi Topluluğu (Euratom) Antlaşması’nın hazırlıkları yapılırken kuruma, “ileri derece sanayileşmiş ülkelerin, istikrarsız bölgelere aşırı bağımlılığını azaltma” hedefi verilmişti bile. (1) Bu algı, esas olarak, Fransız atom endüstrisinin çatı örgütü Fransız Nükleer Enerji Şirketi (SFEN) Genel Delegesi Valérie Faudon’un 2021’de belirttiği gibi, “jeopolitik risklerin düşük olduğu, diğer hammaddelerden farklı bir uranyum piyasası” (2) imajına dayanmakta. Uranyum rezervlerinin 52 ülkede bulunması, belli bölgelerde toplanmış hidrokarbon rezervlerine göre daha istikrarlı bir kaynak olabileceğini düşündürüyor. (3) Bu kaynakların Kanada, Avustralya, Güney Afrika gibi istikrarlı bölgelerde mevcut olması, dünyanın en büyük dördüncü üreticisi olan Nijer’in içinde bulunduğu dengesiz bölge ile ilgili riskleri daha makul hale getiriyor. Ayrıca, nükleer elektrik bedelinin sadece yüzde beşini oluşturan uranyum fiyatı artsa dahi nükleer enerji fiyatlarına etkisi sınırlı olacaktır. (4) Bugünse, bu düşünceler güncelliğini yitirmişe benziyor.