Mali’de bitmeyen savaş ve isyan

PHILIPPE BACQUÉ

Rus paralı askerlerden oluşan Wagner milis grubu üyeleri 22 Kasım günü, Tuareg isyanının merkezi olan Mali’nin kuzeydoğusundaki Kidal kasabasının kalesine siyah bayraklarını çekti. Ardından da 2012 yılında kovuldukları kasabayı yeniden ele geçirmiş olmanın gururunu yaşayan Malili askerlerle birlikte sokaklarda geçit töreni yaptı. Ekim ayının başında, Rus grubunun desteklediği Bamako ordusunun görkemli bir konvoyu Gao’dan ayrılıp Birleşmiş Milletler Mali Çok Boyutlu Entegre İstikrar Misyonu’nun (Minusma) terk etmeye hazırlandığı askeri üsleri işgal etmek üzere Kidal bölgesine ilerledi. Çoğunluğu Tuareglerden oluşan silahlı gruplar ise terk edilen tesislerin kendilerine verilmesi için Cezayir Barış Anlaşmaları’nı öne sürdü. Anefis’te ve ardından Tessalit’te şiddetli çatışmalar yaşandı. İsyancılar, karadaki alanları kontrol etmelerine rağmen uçakların ve insansız hava araçlarının sağladığı üstün ateş gücüne sahip olan Mali ordusu ve Rus paralı askerleri karşısında geri çekilmek zorunda kaldı. İsyancılar, Kidal’dan savaşmadan çekildi. Kuzey Mali’de 50 yıldan beri devam eden bu çatışmayı anlamak için biraz geçmişe bakmak gerekiyor.

27 Mart 1996 günü Timbuktu’da, Tuareg ve Arap Mağribi isyancı hareketleri tarafından bırakılan binlerce silah, çatışmaların sona ermesini sembolize eden bir törenle, yetkililerin ve isyancı hareketlerin temsilcilerinin önünde yakıldı. Bu vesileyle dikilen Barış Ateşi Anıtı hâlâ ayakta olsa da barışın ömrü çok uzun olmadı. Özellikle Çad Savaşı sırasında paralı asker olarak Muammer Kaddafi’nin ordusuna katılan genç Tuaregler, Libya’dan dönerek 1990 yılında bir isyan başlattı. Bu gençler, 1963 yılında yeni kurulan Mali’ye karşı başlatılan ayaklanmanın ardıdan Bamako yönetimi tarafından ülkenin kuzeyindeki Tuareg topluluklarına karşı uyguladığı şiddetten kaçarak Libya’ya gitmişti. Libya’daki kışlalarda Nijer’den gelen diğer Tuareglerle tanıştılar ve birlikte ulusal bir bilinç, örgütlü bir hareket geliştirdiler. Fransızca “işsiz” anlamına gelen “teshumera” kelimesinden türetilen ve bugün Tinariwen müzik grubu tarafından temsil edilen ortak bir kültür yarattılar. (1)