Hollywood, savaş ve travma

PIERRE CONESA

Hollywar’ın eski yazarı. Hollywood, kitlesel propaganda silahı, Robert Laffont, Paris, 2018.

Amerika Birleşik Devletleri’nin kuzeybatısında bulunan küçük bir kasabadaki karakolun bodrum katında bir grup polis memuru, kasabanın şerifinin tavrından kuşkulanarak gözaltına aldığı bir savaş gazisini darbeder. Rambo’nun (1982) aksiyonlu hikâyesi bu olayla başlar. Sylvester Stallone’un canlandırdığı John J. Rambo, aslında sessiz ve pasif bir direniş gösterir. Ancak polislerden birinin çektiği ustura, Rambo’nun Vietnamlıların elinde tutsakken maruz kaldığı işkencenin anılarının yeniden canlanmasına neden olur. Sonrası malum: Rambo çılgına döner, kaçar, ormana sığınır ve eski komutanı Albay Trautman’a teslim olmadan önce kasabanın yarısını yok eder.

Michael Cimino’nun 1978 tarihli “The Deer Hunter” (Avcı) adlı filminde, Vietnam’dan dönen işçi sınıfına mensup üç ABD’linin fiziksel ve psikolojik travmaları ele alınıyordu. Savaşların ruhsal etkileri öteden beri biliniyordu; ancak travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) sınıflandırması ilk kez Vietnam’a yönelik Amerikan müdahalesinden dönen gazilerde (1961-1975) kullanıldı ve ardından büyük bir popülerlik kazandı. Herhangi bir savaştan bahsederken bu konuyu es geçmek imkânsız hale geldi. Gazze’nin yıkımında rol alan İsrail askerlerinin yaşadığı TSSB’ye atıf yapan makalelerde (1) olduğu gibi savaş suçu işleyenler bile bu kapsamda değerlendiriliyordu. Cimino’nun filminde, usta oyuncu Robert De Niro’nun canlandırdığı Mike karakteri ülkesine döndüğünde şiddetten uzaklaşmaya meyletmiş gibi görünse de maceradan maceraya koşarken TSSB’den muzdarip olduklarını gördüğümüz diğer üç büyük sinema savaşçısı için aynı şey söylenemez.

Vietnam Savaşı’nı tek başına kazanabilecek bir kahraman

Bu savaşçıların biri olan Rambo’nun ilk filmi olağanüstü bir başarı yakalayınca ikinci film kaçınılmaz oldu. 1985 yapımı “Rambo: İlk Kan 2” filminde Stallone, 2.3 milyon ABD askerinin görev yaptığı Vietnam “bataklığının” yaralarını sarmaya çalışan Amerikan halkının gurur kaynağı olur. Dışlanmış bir figür olan Rambo, Vietnam Savaşı’nı tek başına kazanabilecek bir kahramana dönüşür. Göreve gitmeden önce Albay Trautman’a “Bu kez kazanmaya mı gidiyoruz?” diye sorar, Trautman’ın cevabı nettir: “Bu kez sana bağlı, John…” Bu yanıtın anlamı açıktır: Rambo, bürokratlar yüzünden kaybedilmiş bir savaşın utancını tek başına telafi edecek ve Vietnam’daki Amerikan esirlerini kurtaracaktır. Patlama ve aksiyon sahneleri bir yana Rambo, filmde yaklaşık 75 kişiyi öldürür. Cimino’nun, Apocalypse Now’ın (1979), Platoon’un (1986) ve Full Metal Jacket’ın (1987) temsil ettiği savaş karşıtı Amerikan sinemasından kesin bir kopuş yaşanmaktadır.