NAZAN MOROĞLU
Hukukçu, İstanbul Kadın Kuruluşları Birliği Başkanı.
Tarih boyunca devletlerin yönetim biçimleri, egemenlik gücünün nasıl kullanılmakta olduğuna göre adlandırılmıştır. Günümüzde gelişmiş devletlerin yönetim biçimi demokrasidir. Demokrasilerde egemenlik tek kişiye, bir sınıfa veya zümreye değil, kayıtsız şartsız sadece millete aittir.
‘Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir’ ifadesi tüm bağımsızlık mücadelesi veren toplumların temel ilkesi olmuştur. 1789 Fransız İhtilalinin başlangıcında kabul edilen milli egemenlik ilkesine, Fransız İnsan ve Yurttaş Hakları Beyannamesi’nde yer verilmiştir. Beyannamenin 3.maddesinde egemenliğin millete ait olduğu ve hiçbir kimsenin ya da kurulun, milletin vermediği bir yetkiyi kullanamayacağı vurgulanmıştır. Türkiye’de 1919 bağımsızlık savaşından 1923’de cumhuriyetimizin kuruluşu yoluna kadar her aşamada milletin iradesi, azim ve kararı esas alınmıştır.
Bu yazıda, Büyük Millet Meclisinin açılışının 105. Yılında, Türkiye’de 23 Nisan 1920’den günümüze ulusal egemenlik yolunda yaşanan gelişmelerden örneklere yer verilecektir.
Bağımsızlık mücadelesinde temel ilke ‘ulusal egemenlik’
Birinci Dünya Savaşında yenik ülkeler arasında bulunan Osmanlı Devleti’nin toprakları işgal edilmişti. Vatanın bütünlüğünün ve milletin bağımsızlığının tehlikede olması karşısında, Mustafa Kemal’in önderliğinde ilk adımı 19 Mayıs 1919’da Samsun’da atılan bağımsızlık mücadelesi başlatıldı. Bu arada Anadolu’da milli kuvvetler örgütlenmekteydi.
Bağımsızlık mücadelesinin ilk adımından itibaren Amasya, Erzurum, Sivas kongrelerinde de “milletin istiklalini yine milletin azim ve kararı kurtaracaktır” anlayışıyla bir araya gelen Müdafaai Hukuk Cemiyetleri “bu süreçte alınan kararları yürütmek için bir Temsil Heyeti kurulmasına, heyetin liderliğine Mustafa Kemal’in getirilmesine ve Ankara’da bir milli meclis açılmasına” karar vermişlerdi. Bu kararların uygulanmasının her aşamasında tam bağımsızlık ve milli egemenlik ilkelerinin esas alınması kabul edilmişti.
23 Nisan 1920 tarihinde Ankara’da Büyük Millet Meclisinin açılması Türk tarihinin önemli bir dönüm noktasıdır.
23 Nisan 1920 tarihinde açılan Büyük Millet Meclisi aracılığıyla Kurtuluş Savaşının yürütülmesi, anayasal bir hukuk devletinin kurulmasının da temelini oluşturmuştur. 1921’de kabul edilen Anayasanın (Teşkilâtı Esasiye Kanunu’nun) 1. maddesinde “Egemenlik, kayıtsız şartsız Milletindir” (Hâkimiyet, bilâ kaydü şart Milletindir) hükmüne yer verilmiştir.
1921 yılından itibaren Milli Bayram olarak kutlanan 23 Nisan’lar, Mustafa Kemal Atatürk tarafından çocuklara bayram olarak armağan edilmiş ve 27 Mayıs 1935 tarihinde, 23 Nisan’ların Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı olarak kutlanılması kabul edilmiştir.
1979 yılının, UNESCO tarafından ‘Çocuk Yılı’ ilan edilmesiyle bu bayram, uluslararası nitelik kazanmıştır. 23 Nisan’lar, dünya çocukları arasında barış içinde, sevgi ve dostluk bağlarının gelişmesine katkıda bulunmak amacıyla farklı ülkelerden gelen çocuklarla her yıl bir başka ilimizde etkinliklerle kutlanmaktadır.
Anayasalarımızda ‘ulusal egemenlik’ İlkesi
1921 ve 1924 Anayasamızdan günümüze 1961 ve 1982 Anayasalarımızda da “Egemenlik kayıtsız şartsız Milletindir” hükmüne yer verilmiştir.
Milli egemenlik anlayışının en önemli sonucu temsili sistemdir. 1961 ve 1982 Anayasalarında egemenliğin millete ait olduğunun vurgulanması yanında, “egemenliğin kullanılması” Anayasada belirtilen esaslara göre, yetkili organlar eliyle olacağı kabul edilmiştir.
Ulusal egemenlik demokrasinin, hukukun üstünlüğünün, laikliğin, insan haklarının, kadının insan haklarının temel dayanağıdır, hiçbir surette milletin egemenliğinin ihlal edilmesine yol açacak uygulamalara izin verilmemelidir.
Bu nedenle, seçilmiş yöneticiler, örneğin cumhurbaşkanları, devlet adına milleti ilgilendiren konularda sadece anayasal çerçevede belli işlemleri yapma yetkisine sahiptirler.
Ancak, Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin kuruluşunun 105. yılında Türkiye’de ulusal egemenliğin, hukukun üstünlüğünün, demokrasi ve laiklik başta olmak üzere cumhuriyetin temel niteliklerinin çok yönlü göz ardı edildiği bir tablo ile karşı karşıyayız.
Özellikle, 16 Nisan 2017 tarihinde yapılan Anayasa değişikliğiyle yürürlükteki parlamenter sistem kaldırılarak yerine partili Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nin getirilmesiyle yürütme, yasama ve yargı adeta tek kişinin iradesine bağlandı ve “egemenlik kayıtsız şartsız milletindir” ilkesi ve uygulaması fiilen askıya alınmış oldu.
Egemenliğin ulusun olması gerekirken adeta tek kişiye ait hale getirilmiş olmasının somut örnekleri giderek çoğalmakta..
Yurttaşların oylarıyla seçilen Büyükşehir Belediye Başkanları, İl – ilçe belediye başkanları ve seçilmiş yerel meclis üyeleri görevden alınmakta, birçoğu tutuklanarak yerlerine kayyım atanmakta. Milletin iradesini yok sayan bu uygulamalara karşı milletin tepkileri de giderek artmakta. Sesinin duyulmasını isteyen gençlerin, öğrencilerin birçoğu tutuklanmakta, eğitim hakları da zedelenmekte…
TBMM’de onay kanunu ile kabul edilen “İstanbul Sözleşmesinin feshedildiğine ilişkin 20 Mart 2021 tarihli Cumhurbaşkanı Kararı” da unutulmamalıdır.
Partili Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nde denge ve denetlemenin, hesap verilebilirliğin olmaması, uygulanmaması, milletçe hukuka, huzura hasret bir ülke haline gelmemize neden oldu.
“Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir; hiçbir surette, hiçbir kişiye bırakılamaz” azim ve kararına sahip yurttaşların iradesiyle parlamenter sisteme dönüşün sağlanması umuduyla…
23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramımız Kutlu Olsun…
